In deze Krak in het vak loopt Vilt een dag mee met Mieke, preventieadviseur bij Prevent Agri. Vandaag voert ze een audit uit op een landbouwbedrijf, waar ze met scherpe blik risico’s in kaart brengt — van machines tot werkprocedures.

Met kennis van zaken én oog voor de praktijk helpt Mieke bedrijven om veiliger te werken. Ze stelt gerichte vragen, bekijkt documenten en loopt met de boer het erf op. Haar doel? Niet alleen regels afvinken, maar vooral mensen bewust maken van veilig en gezond werken. Dankzij krakken als Mieke blijft welzijn op het werk topprioriteit in de agrovoedingssector. Onzichtbaar op de voorgrond, maar onmisbaar achter de schermen.

Stof inademen kan zowel op lange als op korte termijn gezondheidsproblemen opleveren. Welke klachten er ontstaan is afhankelijk van de eigenschappen van het stof aanwezig in de atmosfeer waar er gewerkt wordt. Een stofmasker biedt echter geen bescherming tegen toxische gassen en dampen die we terugvinden in bijvoorbeeld mestgassen en gewasbeschermingsmiddelen. Het hoeft geen verder betoog dat het werken in dergelijke gassen zonder bescherming ernstige gezondheidsproblemen en zelfs de dood tot gevolg kan hebben.

Ademhalingsbescherming kan ruwweg onderverdeeld worden in drie groepen: namelijk de stofmaskers, de (half)gelaatsmaskers met filter en de volgelaatsmaskers met onafhankelijke perslucht. Elke van deze ademhalingsbescherming biedt bescherming tegen andere gevaarlijke stoffen, bijgevolg is kennis van de heersende atmosfeer en de daarbij vereiste bescherming een absolute must.

Stofmaskers: drie beschermingsklassen

Fijnstofmaskers worden volgens de norm EN 149:2001 opgedeeld in drie beschermingsklassen ofwel FFP-klassen (Filtering Facepiece Particles). Hoe hoger de stofconcentratie en de schadelijkheid van het stof, hoe hoger het beschermingsniveau van de filter moet zijn. Voor stalwerk bijvoorbeeld wordt minimaal een type FFP2 masker aanbevolen. Dit type beschermt tegen inadembare stofdeeltjes die schadelijk zijn op lange termijn. Het stofmasker moet comfortabel zitten en goed aansluiten zodat het inademen van ongezuiverde leklucht wordt voorkomen.

Beschermingsklassen stofmaskers

	Biedt bescherming tegen
FFP1	Niet-giftig en niet-fibrogeen stof: inademing leidt niet tot het ontstaan van aandoeningen, maar kan de luchtwegen irriteren en klachten over een onaangename geur veroorzaken.
FFP2	Vaste en vloeibare gezondheidsschadelijke soorten stof, rook en aerosolen: deeltjes kunnen fibrogeen zijn, wat betekent dat ze op korte termijn tot irritatie van de luchtwegen en op lange termijn tot afname van de elasticiteit van het longweefsel leiden.
FFP3	Giftige en gezondheidsschadelijke soorten stof, rook en aerosolen: kankerverwekkende en radioactieve schadelijke stoffen en ziekteverwekkers zoals virussen, bacteriën en schimmelsporen.

In de meeste gevallen zijn de stofmaskers voor éénmalig gebruik, dit wordt aangegeven door het opschrift ‘NR’. De lettercodering ‘R’ achter de FFP geeft aan dat een dergelijk masker meermalig mag gebruikt worden binnen een 8-urige werkdag. De CE -markering toont aan dat het stofmasker voldoet aan de Europese normen.

 

Zoals eerder vermeld, beschermt een stofmasker niet tegen het inademen van toxische gassen en dampen. In dat geval is een masker met aangepaste filter aangewezen.

Hoe een mondmasker correct aanbrengen?

De filterefficiëntie van de ademhalingsbescherming hangt sterk samen met de pasvorm. Bij een slechte pasvorm, kan er langs de openingen ongefilterde lucht binnenstromen, de zogenaamde leklucht. Voor personen met een baard kunnen bijvoorbeeld luchtkappen een oplossing bieden

(Half)gelaatsmasker met filter

Controleer voor gebruik of het masker goed aansluit op het gezicht. Let op scheurtjes en kijk of het uitlaatventiel schoon en goed afgedicht is. Het gelaatsmasker in een goede staat houden doe je door deze na ieder gebruik te reinigen met lauw water en zeep en droog te deppen. De opslag van zowel masker als filter gebeurt steeds BUITEN het fytolokaal, beschermd van zonlicht, olie en corrosieve stoffen.

Onderstaande tabel toont de kleurcodering van de filters volgens EN14387 – die helpt om te bepalen welk type filter nodig is voor de vervuilende stof waarin gewerkt wordt. In het geval van mestgassen en het werken met fytoproducten is een zogenaamde combinatiefilter, die onderstaande kleurcoderingen combineert, nodig.

Op elke filter staat een houdbaarheidsdatum, na deze datum kan de werking van de filter niet meer gegarandeerd worden en mag deze niet meer gebruikt worden (ook als deze nog in de verpakking zit). Eens geopend, kan de filter enkel hergebruikt worden indien deze in de tussentijd bewaard wordt in een luchtdicht afgesloten kistje of plastieken zak, zodat verzadiging van de filter vermeden wordt. Registreer de gebruiksduur en vervang de filter na 8u effectief gebruik (indien ze tussen 2 gebruiksperioden correct opgeborgen worden).

Volgelaatsmasker met onafhankelijke perslucht

Men mag men nooit een gelaatsmasker met filter gebruiken om een afgesloten ruimte te betreden zoals een mestkelder, -silo of -tank. Aangezien de concentratie of combinatie van gevaarlijke gassen in dergelijke ruimtes niet geweten is, maar vooral omdat het zuurstofgehalte door de aanwezigheid van deze gassen ernstig verminderd kan zijn. In dat geval moet een volgelaatsmasker met onafhankelijke perslucht gedragen worden, waarbij bescherming onafhankelijk van de omgeving mogelijk is.

In de praktijk wordt een dergelijk masker zelden ingezet in de land- en tuinbouw, aangezien hiervoor een opleiding moet gevolgd worden. Ook zijn deze materialen onderhevig aan keuringen, waardoor de kostprijs van het gebruik ervan snel de hoogte ingaat.

Motoraangedreven systemen

De omgevingslucht wordt door middel van een motoraangedreven pomp over filtereenheden aangeblazen, dit zijn de zogenaamde ‘PAPR’ of Powered Air-Purifying Respirator. Door het elimineren van de ademweerstand worden ze vaak als aangenamer ervaren en zijn ze beter geschikt om te gebruiken bij fysiek zware arbeid. Motoraangedreven systemen kunnen in combinatie met halfgelaatsmaskers, volgelaatsmaskers of luchtkappen worden gebruikt. Let er hier eveneens op dat indien de samenstelling van de atmosfeer onbekend is, deze kappen eveneens onvoldoende bescherming kunnen bieden indien de aanzuigunit van de motor zich in deze ruimte bevindt.

Luchtkappen

Luchtkappen zijn loszittende maskers die het hoofd bedekken tot op schouderlengte, de lucht wordt via een luchtbuis aangevoerd met behulp van een motoraangedreven systeem. Deze maskers kunnen worden gedragen door personen met een baard of brildragers.

Dergelijke motoraangedreven systemen kunnen eveneens in een besloten ruimte gebruikt worden, mits de ventilator om de lucht aan te zuigen in een ruimte staat (of buiten) waarvan men weet dat er voldoende zuurstof is.

Besluit

In de land- en tuinbouwsector is het gebruik van adequate ademhalingsbescherming sneller nodig dan men meestal denkt. Bijvoorbeeld bij stof van organische oorsprong kunnen er schimmels of pathogenen aanwezig zijn, waardoor een FFP3 stofmasker vereist is. Reinig je een stal met een hogedrukreiniger zal het gebruik van een (half)gelaatsmasker met gepaste filter de voorkeur krijgen. Het risico op gezondheidsklachten verlagen is vaak een én-én-verhaal: door eveneens de oorzaak van de productie van stof of gevaarlijke gassen reeds bij de bron aan te pakken en daar te elimineren of de productie ervan te verminderen, kan het risico al drastisch dalen.

Maak ze tot een vaste routine!

Bekijk eveneens de handige en overzichtelijke brochure die aangeeft waar mestgassen gevaar kunnen opleveren in een varkens- en melkveestal (Prevent Agri in samenwerking met Fedagrim). 

Het gevaar van mestgassen wordt onderschat, ook door ervaren mensen. Jaarlijks vallen hierdoor nog slachtoffers. Slechts 1 ademteug kan al voldoende zijn om bedwelmd te raken of zelfs de dood te veroorzaken.
Bekijk de pakkende getuigenis op een Iers melkveebedrijf waar het bijna misliep:

Hoe handelen bij een ongeval met mestgassen?
❌ Ga nooit de mestopslag in: ga een persoon in nood nooit zelf achterna.
Enkel personen die voorzien zijn van onafhankelijke ademvoorziening (perslucht) mogen de ruimte betreden!

✅ Verwittig de hulpdiensten (bel 112).
✅ Schakel bij het mixen de mixer onmiddellijk uit.
✅ Ventileer maximaal en open alle mogelijke openingen.
✅ Zorg indien mogelijk voor de toevoer van zoveel mogelijk verse lucht via een overdrukventilator of compressor.